‘Er is meer ruimte in jezelf dan je had gedacht.’

‘Als iets Etty Hillesum typeert, dan is het wel dat ze niet in een hokje te vangen is.’ Dat is ook het laatste wat Judith Koelemeijer met haar boek zou willen. ‘Mensen moeten zelf maar tot een oordeel komen over wie ze was.’

Op een ochtend in de nazomer van 2012 krijgt schrijfster Judith Koelemeijer een email van uitgever Geurt Gaarlandt. Hij was de man die eind jaren zeventig de volgeschreven schriften van Etty Hillesum op zijn bureau kreeg, en er als enige uitgever brood in zag. Een bloemlezing uit de dagboeken van Hillesum verscheen in 1981 onder de titel Het verstoorde leven. Vooral het onafhankelijke denken van de in 1943 in Auschwitz vermoorde Etty heeft ervoor gezorgd dat het boek een ware hype werd, tot ver buiten Nederland. In NRC zette J.R. Heldring boven zijn column: ‘De heilige van het Museumplein’. Mede namens de stichting die de nalatenschap van Hillesum beheert, vraagt Geurt Gaarlandt nu aan Judith Koelemeijer of ze misschien belangstelling heeft om een biografie van Etty te schrijven. 

‘Mijn Emily lijkt een beetje op mij’

Na het succes van De herinnerde soldaat komt Anjet Daanje opnieuw met een vuistdikke klassieke roman. In Het lied van ooievaar en dromedaris leeft ze zich uit op haar fascinatie voor Emily Brontë, en stelt ze grote thema’s aan de orde. 

Alles aan de vriendelijke, wat verlegen vijftiger is sober. Anjet Daanje ontvangt interviewers niet in haar bescheiden, met boeken gevulde, woning in Groningen, maar even verderop bij Passage. Bij deze kleine uitgeverij vond ze een thuis toen de grote uitgeefhuizen haar boeken niet meer wilden brengen. Het carillon van de Martinitoren begeleidt ons gesprek, voorbijgangers bekijken nieuwsgierig de boeken in de etalage. 

Mannen van de oude keizer

Er was eens een oude keizer. Hij heette Frans Josef, was een telg uit het geslacht van de Habsburgers, en regeerde niet minder dan 68 jaar over Oostenrijk, Hongarije en nog veel meer landen. De meeste mensen vonden dat wel prima, het ging immers al eeuwen zo, en de oude keizer bedoelde het goed. Het was duidelijk hoe de wereld in elkaar stak, hoe de verhoudingen waren. Zo zijn onze manieren, als je je eraan houdt, komt het goed. Maar onder de oppervlakte was er iets gaan broeien. Toen de neef van de keizer met een pistoolschot werd vermoord, brak de grote oorlog uit. Zingend trokken de mannen van de keizer ten strijde. Maar de wereld was veranderd, de oorlog niet meer wat het ooit was, miljoenen soldaten vonden de dood en het gezang verstomde. De oude keizer stierf eenzaam in zijn paleis in Wenen, zijn opvolger werd per trein de grens overgezet. 

Een laat avontuur van emoties

Het was vooral een zin op de achterflap die mijn aandacht trok, Het Missiehuis van Carys Davies zou ‘een nieuwe invulling geven van postkoloniale verhalen in een wereld vol breuklijnen’. En de reputatie van de auteur uit Wales, die tegenwoordig in Edinburgh woont. Haar korte debuutroman West uit 2019 werd alom geprezen voor de subtiliteit waarmee ze maatschappelijke problemen weet te verbeelden. Ook Het Missiehuis is een fijnbesnaarde roman. 

Voortwoekerende conflicten in mistig Ierland

In een gure decembernacht wordt er in de bibliotheek van een vervallen landhuis een lijk gevonden. Het is van de plaatselijke pastoor, de populaire Tom Lawless. Opmerkelijk detail: de edele delen van de eerwaarde zijn ontvreemd. Inspecteur van politie Strafford – met een r, hij moet het er vaak bij zeggen – wordt op de zaak gezet. In de eerste hoofdstukken is de nieuwe roman Sneeuw van John Banville wat het volgens de achterflap belooft te zijn: een thriller in de Angelsaksische traditie. 

Data schrijfcursussen najaar bekend

Nu de vooruitzichten voor het najaar goed zijn, heb ik weer nieuwe schrijfcursussen ingepland. Op 17 september gaat de Cursus Literair Schrijven van start, vijf vrijdagochtenden, een stevig programma met huisopdrachten.

Wil je gewoon eens wat meer weten over hoe een verhaal in elkaar zit en hoe je verhalend schrijft, dan is de Basiscursus Verhalend Schrijven wellicht iets voor je. Die wordt gegeven op donderdagavonden en begint op 7 oktober.

In principe worden de cursussen offline gegeven, afhankelijk van het aantal deelnemers op mijn kantoor, Eemklooster Amersfoort. Meer info of aanmelden, klik hier.

Ik ging naar Kuinre om de burcht te zien

Ik vind wat palen en stenen op een heuvel met een gracht eromheen. Er zijn bordjes met versleten informatie bij gezet. Kuinders op leeftijd maken deze ochtend hun ommetje door het jonge bos. Om de takken zit voorzichtig voorjaarsgroen.

Heling voor een open wond, rassenscheiding

Soms landt een nieuwe roman zomaar in de actualiteit. Jack van Marilynne Robinson is zo’n boek, het verscheen nog net in het jaar waarin de acties van Black Lives Matter wekenlang de voorpagina’s domineerden. Niet dat de auteur dat met opzet zal hebben gedaan, daarvoor werkt ze te lang aan een boek, en daarvoor zijn haar romans ook te subtiel, te rijk aan thema’s en betekenissen. 

Als een stotteraar gaat schrijven is dat win-win

De Zwitserse auteur Charles Lewinsky (1946) kennen we vooral van zijn breed opgezette oorlogsromans als Het lot van de familie Meijer. Met zijn nieuwe boek De Stotteraar tapt hij duidelijk uit een ander vaatje, maar wat voor boek we nu precies lezen blijft de vraag. 

Van stotteren word je slim, ik spreek uit ervaring. Even een ander woord zoeken als je een moeilijke klank aan ziet komen, een zin een onverwachte wending geven zodat je er wél uitkomt, het zijn de overlevingsstrategieën die elke stamelaar kent. Taalbehendigheid als tweede natuur, met als voordeel dat je een rijke woordenschat opbouwt. 

Het leven speelt met mij

De nieuwe roman van David Grossman, Het leven speelt met mij, is een fictief eerbetoon aan vrouw die een onmogelijke keuze moest maken – maar daarmee haar menselijkheid bewaarde. In het verhaal heet zij Vera, een negentigjarige. Op haar verjaardag komt haar familie naar het feest op de kibboets. Ook haar dochter Nina, die al jaren op een eiland in het poolgebied woont, is gekomen. Nina vertoont het gedrag van een beschadigde vrouw. Ze is nauwelijks in staat een moeder te zijn voor haar dochter Gili, die ze kreeg bij Vera’s stiefzoon Rafaël. Er is iets gebeurd in haar jeugd, maar niemand weet precies hoe het zit. Alleen Vera weet het, maar ze heeft er nooit over kunnen spreken.