Heling voor een open wond, rassenscheiding

Soms landt een nieuwe roman zomaar in de actualiteit. Jack van Marilynne Robinson is zo’n boek, het verscheen nog net in het jaar waarin de acties van Black Lives Matter wekenlang de voorpagina’s domineerden. Niet dat de auteur dat met opzet zal hebben gedaan, daarvoor werkt ze te lang aan een boek, en daarvoor zijn haar romans ook te subtiel, te rijk aan thema’s en betekenissen. 

Als een stotteraar gaat schrijven is dat win-win

De Zwitserse auteur Charles Lewinsky (1946) kennen we vooral van zijn breed opgezette oorlogsromans als Het lot van de familie Meijer. Met zijn nieuwe boek De Stotteraar tapt hij duidelijk uit een ander vaatje, maar wat voor boek we nu precies lezen blijft de vraag. 

Van stotteren word je slim, ik spreek uit ervaring. Even een ander woord zoeken als je een moeilijke klank aan ziet komen, een zin een onverwachte wending geven zodat je er wél uitkomt, het zijn de overlevingsstrategieën die elke stamelaar kent. Taalbehendigheid als tweede natuur, met als voordeel dat je een rijke woordenschat opbouwt. 

Het leven speelt met mij

De nieuwe roman van David Grossman, Het leven speelt met mij, is een fictief eerbetoon aan vrouw die een onmogelijke keuze moest maken – maar daarmee haar menselijkheid bewaarde. In het verhaal heet zij Vera, een negentigjarige. Op haar verjaardag komt haar familie naar het feest op de kibboets. Ook haar dochter Nina, die al jaren op een eiland in het poolgebied woont, is gekomen. Nina vertoont het gedrag van een beschadigde vrouw. Ze is nauwelijks in staat een moeder te zijn voor haar dochter Gili, die ze kreeg bij Vera’s stiefzoon Rafaël. Er is iets gebeurd in haar jeugd, maar niemand weet precies hoe het zit. Alleen Vera weet het, maar ze heeft er nooit over kunnen spreken.

Liefde als wraak op het leven

‘Overal maken dezelfde types de dienst uit.’ Daarmee kan de nieuwe roman van Pieter Waterdrinker worden samengevat. Er zijn blijkbaar toch niet zo veel mensen die deugen. 

Net als Pieter Waterdrinker zelf, staat zijn nieuwe boek met het ene been in Nederland en het andere in Rusland. De schrijver woont al jaren in Sint-Petersburg. In Tsjaikovskistraat 40 uit 2017, zijn eigen levensverhaal, toont hij zich soms meer Rus dan Nederlander: niet vies van het grote gebaar, de opgeblazen metafoor en een sneer naar collega’s. De rat van Amsterdam is fictie, maar niet zonder pretenties. Waterdrinker wil niets minder dan de neoliberale West-Europeaan een spiegel voorhouden. 

Vreemden in de duinen

Duinbrand van Robert Haasnoot speelt in de jaren zeventig, maar is een vertelling met een actuele spits. Een verhaal over vreemdelingschap, en oprechte belangstelling als brug naar de ander. 

Vreemdelingen in de duinen! Zeewijk is in last. Nu moeten ze op hun spullen gaan letten. De inzet van de nieuwe roman van Robert Haasnoot, Duinbrand, brengt je in de sfeer van het actuele migratiedebat en identiteitspolitiek. Maar, Haasnoot vertelt het verhaal van zigeuners die begin jaren zeventig in de duinen bij Katwijk (Zeewijk genoemd) hun woonwagens parkeerden, tegen de zin van de plaatselijke bevolking. 

De witte man in het verhaal

Leon & Juliette doet denken aan de tragedie Romeo en Juliet van Shakespeare. Maar onmogelijk is de liefde in Van der Zijls boekenweekgeschenk uiteindelijk niet. De Nederlandse Leo Herckenrath emigreert begin negentiende eeuw naar het Amerikaanse Charleston, de hoofdstad van de zuidelijke slavernij. Juliette is een slavin die hem verzorgt als hij ziek wordt. Hij besluit haar vrij te kopen en met haar te trouwen, tegen alle conventies van het toenmalige Charleston in. De liefde bedrijven met slavinnen vindt men prima, maar tot rassenvermenging mag het niet leiden. Leon moet zich in veel bochten wringen en smokkelt uiteindelijk zijn gezin naar Nederland. Daar leven ze als exotische representanten van een andere wereld. Van der Zijl houdt het bij de feiten, alles in dit boek is waar gebeurd. Ze kleurt de dingen alleen in met haar verbeelding. Toch leest dit boek als een roman, prachtig verteld. 

• 

• 

Sprekend…

Uitstappen in Elst

Een dorp mag Elst (Ut) eigenlijk niet heten, eerder een uit uit de hand gelopen buurtschap dat ontstond langs de handelsroute Keulen-Utrecht, die later de Rijksstraatweg heette, en nu een nummer heeft: N225. Met het verstrijken van de tijd trok daar een wereldgeschiedenis aan reizigers langs: pelgrims, soldaten, kooplieden, machthebbers, Rembrandt van Rijn, de legers van Hitler en tanks met Canadezen. Vanaf het begin lijkt Elst voorbestemd om doorheen te rijden en vergeten te worden. Alleen tabaksplanters en steenovenarbeiders streken neer in de smalle strook tussen Rijn en Utrechtse Heuvelrug, bouwden er huizen, schuren en later een kerk. 

Schuimkoppen en de dochter van Jan Tok

De schuimkoppen staan op het IJsselmeer. Het is maandagochtend, de storm van zondag blaast zijn laatste adem uit. Alsof het zo moet zijn. Stormvloeden vormden ooit de Zuiderzee, de storm van 1916 luidde het definitieve einde van eb en vloed in. 

De zwarte schuur van de schuld

De verschijning van een nieuwe roman van Oek de Jong is altijd een gebeurtenis. De Jong neemt de tijd om zijn boeken te schrijven en te herschrijven. In zijn inmiddels veertigjarige schrijversloopbaan verschenen tot nu toe vijf romans.

Op Zwarte schuur moesten we na zijn magnum opus Pier en oceaan zeven jaar wachten. En ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat hij die tijd ook nodig had om het boek te componeren en fijn te slijpen. De Jong staat bekend als een minutieus herschrijver, die meerdere keren met een lege bladzijde begint om een nog betere versie te schrijven.