De nieuwe roman van David Grossman, Het leven speelt met mij, is een fictief eerbetoon aan vrouw die een onmogelijke keuze moest maken – maar daarmee haar menselijkheid bewaarde. In het verhaal heet zij Vera, een negentigjarige. Op haar verjaardag komt haar familie naar het feest op de kibboets. Ook haar dochter Nina, die al jaren op een eiland in het poolgebied woont, is gekomen. Nina vertoont het gedrag van een beschadigde vrouw. Ze is nauwelijks in staat een moeder te zijn voor haar dochter Gili, die ze kreeg bij Vera’s stiefzoon Rafaël. Er is iets gebeurd in haar jeugd, maar niemand weet precies hoe het zit. Alleen Vera weet het, maar ze heeft er nooit over kunnen spreken.
Nu Vera ouder wordt en dochter Nina op haar drieënzestigste de diagnose dementie heeft gekregen, moet er iets gebeuren. Ze besluiten met zijn vieren op reis te gaan naar het eiland Goli Otok, waar Vera ooit in een ‘heropvoedkamp’ van de Joegoslavische leider Tito heeft gezeten. Haar eerste man was gevangengezet en had zelfmoord gepleegd. Vera kreeg de keuze een verklaring te tekenen dat haar man een overloper was, in ruil voor haar vrijheid. Ze weigerde: ze kon haar overleden man niet verraden. De gevolgen voor haar en Nina waren gruwelijk.
Gili en Rafaël nemen een camera mee op reis en zijn vast van plan een documentaire te maken over het verhaal van Vera. Zodra ze aan het filmen zijn draait Nina de camera naar zich toe en spreekt zichzelf toe. Ze wil dat het verhaal wordt verteld aan de Nina die ze over enige tijd zal zijn: een vrouw met een haperende herinnering.
Deze intense en diepmenselijke roman baseert de Israëlische schrijver Grossman op het leven van de Joegoslavische Jodin Eva Paniç Nahir. Over haar leven zijn boeken geschreven en documentaires gemaakt. Grossman kende haar persoonlijk en heeft met haar instemming het verhaal op zijn eigen manier verteld en er fictie aan toegevoegd. Hij is een meester in het neerzetten van complexe karakters, die de confrontatie met elkaar aangaan, in scènes die boeien vanaf de eerste bladzijde. Laag voor laag pelt hij de levensverhalen af, waarbij hij de spanning tot de laatste pagina weet vast te houden. Dat maakt Het leven speelt met mij tot een eervol monument.
Arie Kok
N.a.v. Het leven speelt met mij. David Grossman. Cossee. € 24,99
(Eerder verschenen als recensie op 11 september in het Friesch Dagblad)
Arie Kok - auteur 