De journalistieke biografie vind ik altijd een prettig genre. In een lichte stijl, met professionele afstand en goed gedocumenteerd, wordt een portret geschetst van een kopstuk der natie. Ik las er recent twee: Mart Smeets – biografie van Kees Sluys en Beatrix van Jutta Chorus.
Groots en aanwezig is de voorganger van de vaderlandse sportreligie. Geen wielerfanaat gaat in juli op één oor zonder Marts slotwoord in de Avondettappe. Hij heeft vrienden, maar ook veel vijanden. Een uitgesproken persoonlijkheid, stevig, alwetend en volhardend. Je kunt Mart Smeets haten tot op het bot vanwege zijn arrogantie en dominantie. Maar je kunt hem ook bewonderen om zijn vakmanschap, zijn werklust en productiviteit. Over één ding zijn vriend en vijand het eens: Mart Smeets beheerst zijn vak tot in de finesses. Kees Sluys sprak uitvoerig met zijn onderwerp, en interviewde familie, vrienden en collega’s. Hij bespreekt de onhebbelijke kantjes van Der Mart, maar laat ook zien hoe begrijpelijk zijn gedrag kan zijn als je meemaakt wat hij moet meemaken. Sluys schreef zijn boek voor de onthullingen van Lance Armstrong. De recente stroom aan kritiek op Smeets staat er dus niet in. En misschien is dat wel een voordeel. Het is een eerlijk en compleet portret geworden van een fascinerende vakidioot, een charmeur, liefhebber van de goede dingen des levens en bij tijde een steen des aanstoots met scherpe randjes.
Een buitengewoon knap boek is Beatrix van Jutta Chorus. Maar liefst zeventig gesprekken voerde ze in de voorbereiding, ze bekeek uren aan televisiefragmenten en spitte een karrevracht aan documentatie door. Ze moest ook wel, een boek schrijven over de koningin is een groot waagstuk. Juist door haar grondigheid en relatieve afstand komt Chorus in haar boek het sprookje voorbij, de glitter en glamour zijn ver weg. Het gaat Chorus om de mens erachter, in al haar kracht en zwakheid. En om haar omgeving, haar man, ouders en kinderen en de hofhouding. De ondertitel vat alles treffend samen: dwars door alle weerstand heen. Hoe harder de slagen, hoe scherper de kritiek, des te vastberadener lijkt Beatrix. Ze bewandelde meestal de weg van de meeste weerstand. Het ambt beheerste, bepaalde en kleurde alles. En voortdurend stelde ze zich de vraag: doe ik het wel goed? Als ze op werkbezoek naar Drenthe moest, wist ze meer van Drenthe dan de mensen die haar ontvingen. Prins Claus verdient een boek op zich, maar Chorus schetst een treffend beeld van de lastige en soms tragische positie van de man naast de vorstin.
Journalistieke biografieën zijn vooral boeiend als het om mensen gaat die niet in een beeld te vangen zijn. Ambivalentie en tragiek maken het verhaal.
Arie Kok
Deze column verschijnt in de rubriek Uitgelezen in het septembernummer van het Christelijk Maandblad Reveil.
Arie Kok - auteur 